نقش سرمایه انحصاری در کمبود آب در جهان
یکی از بزرگترین معضلات قرن ۲۱ برای بشر تأمین آب آشامیدنی و نیز آب جهت تأمین نیازهای کشاورزی بشمار می آید.
خسارات کمبود آب از هر فاجعه طبیعی دیگر نظیر زمین لرزه، سیل، توفان و ... فاجعه بار تر است. از این رو بحران های ناشی از کمبود آب می تواند در دنیای طبقاتی به تنش ها و جنگهای خونبار تبدیل شود.
عقل سلیم حکم می کند استفاده از آب در جهان به یک حق مسلم بشریت تبدیل شود. ولی واقعیت اینست که ما در دوران سرمایه داری خشنِ نئولیبرالی زندگی می کنیم که به دنبال گسترش و تحکیم سلطه بر آب، جهت استثمار و بهره کشی هرچه بیشتر و فشردن این شاهرگ حیاتی در دستان ناپاک خود می باشد. سیاست خصوصی سازی آب آشامیدنی مردم یعنی واگذاری شیشه عمر بشریت به دست مشتی سرمایه دار خونخوار.
از۷ میلیارد جمعیت کرۀ ارض امروز حدود دو میلیارد و سیصد هزار نفر در مناطقی می زییند که با کمبود فاحش آب مواجه اند و پیش بینی می شود که تا ۲۰۲۵ نیمی از سکنه کرۀ زمین به این سرنوشت دچار شوند.
همین امروز در بسیاری از نقاط دنیا نظیر چین، هند، استرالیا، فلسطین، کالیفرنیا و... آب جیره بندی شده است. طبق آمار سازمان ملل امروز ۷۴۸ میلیون نفر از داشتن آب آشامیدنی بهداشتی محرومند.
این سازمان در گزارش۲۲مارس سال جاری به مناسبت روز جهانی آب اعلام داشت: "در جهان ما ۷ میلیارد انسان زندگی می کنند که برای هریک از آنها به اندازۀ کافی آب وجود دارد، به شرط آنکه در اداره نمودن، تقسیم و نیز استفاده از آن تغییرات اساسی بوجود آید. "این سازمان در عین حال حق استفاده انسان از آب را جزء حقوق بشر بر شمرده است. ولی امروز در۷۵۰ میلیون مورد این حق پایمال می شود و این رقم پیوسته رو به افزایش است. در گزارش سازمان ملل در عین حال آمده است که تا سال ۲۰۲۵، ۱/۶ میلیارد نفر در کرۀ ارض با بحران مطلق کم آبی روبرو خواهند گشت.
غیر از دلایل جوی مانند بالا رفتن تدریجی درجۀ حرارت، استفاده ناروا از آب جهت تولید انرژی، استفاده غیر مسئولانه از آن در صنعت کشاورزی و بالاخره آلوده نمودن آبهای زیر زمینی از طریق رسوبات شیمیایی نظیر محصول شیمیائی ضد آفت "پستیسید"، معادن و کودهای شیمیایی نیز از جمله علل کمبود مدام و مستمر آب به شمار می آیند.
طبق داده های موجود معضل آب مستقیما مربوط به افزایش جمعیت و کاهش بارش نیست. از این رو معضل آب تنها از خشک سالی و وجود اقلیم های خشک نشئت نمی گیرد، بلکه این سرمایه داری جهانی است که با انحصاری ساختن هرچه بیشتر آب، بویژه آب آشامیدنی در عمل، جنگ را آغاز کرده است.
جنگ آب همانند جنگ نفت و گاز در رأس سیاست راهبردی امپریالیسم با سیاست نئولیبرالی قرار دارد.
سرمایه داران به انحصار اسلحه، مواد انرژی زا، غلات و سایر مواد خوراکی بسنده نمی کنند. آنها امروز بیش از هر زمان در عرصه آب نیز به تاخت و تاز مشغولند تا این مایۀ حیاتی را هرچه بیشتر به انحصار خویش در آورند و از آن طریق سودهای افسانه ای به جیب بزنند. آنها آب که یک عنصر طبیعی به شمار می آید و انسانها می بایست از آن در امور کشاورزی و شُرب استفاده کنند و در اساس جزء ثروت و امکانات ملی به شمار می آید را جهت کسب سود به کالا تبدیل کره اند.
تجارت با آب را در آغاز با این استدلال عوامفریبانه، خصوصی ساختند که گویا آب در اثر رقابت "ارزانتر" می شود!!
اما برای نمونه در امر خصوصی سازی آب در انگلستان قیمت آب مصرفی هر خانوار به ۵۰۰ پوند در سال رسیده است.
به دیگر سخن از سال ۲۰۰۳ تا کنون قیمت آب مصرفی هر خانواده در این کشور۶۵ درصد افزایش یافته است.
در آمد خالص شرکت های انحصاری آب در انگلستان بین سالهای ۲۰۱۱-۲۰۱۲ حدود ۲ میلیارد پوند بوده است.
آب به مثابه عنصر حیاتی در زندگی بشر می بایست علی الاصول در انحصار دولت باشد تا مردم از آن با بهای مناسب بهره مند شوند. اما امروز آب به انحصار شرکت های خصوصی در آمده است که مشغول چاپیدن مردم هستند.
با هجوم روز افزون سرمایه های مالی به عرصه بهره برداری از آب، روند خصوصی سازی آن لاینقطع در سراسر جهان رو به افزایش است. کنسرن های فراملی کشاورزی با تصاحب زمین های مزروعی، مراتع و منابع آب را به ثَمَن بَخس تصاحب می کنند و در بسیاری موارد با زراعت تک محصولی(Monokultur) ضربات سهمگینی به زندگی مردم و محیط زیست وارد می سازند.
این نوع سامان تولید عظیم کشاورزی طبیعتاً به آب زیاد نیاز دارد که نتیجه ای جز کم و یا بی آبی برای مردم آن منطقه به بار نمی آورد. برای نمونه در آفریقا زمین داران بزرگ آب را برای مزارع خود می رُبایند و مردم از گرسنگی و تشنگی هلاک می شوند.
امروز کشاورزی قریب به ۷۰ درصد از منابع آبی موجود در جهان را به خود اختصاص داده است.
بنابر تحقیقات موجود، اگر در نظر گیریم که جمعیت جهان در سال ۲۰۵۰ به ۹ میلیارد نفر خواهد رسید، آنگاه به عمق فاجعه و بی آبی که در انتظار بشریت است، بیشتر پی خواهیم برد.
در جنوب آسیا، خاورمیانه و آفریقا وضع از همه جا بدتر است. پیش بینی می شود که در ۱۰ سال آینده دو سوم از زمینهای زراعی افریقا به دشت بی حاصل مُبدل شود. از آنجا که ۹۸ درصد از مصرف مواد غذایی مردم آفریقا در خود قاره تولید می گردد، می توان تصور کرد که چه بحران و فاجعۀ دردناکی در راه است.
پیش بینی می شود که تا سال ۲۰۲۵ زمین های آفریقا تنها برای یک نفر از هر چهار نفر قادر به تولید مواد غذایی می باشد.
طبق آمار "یو. اِن. سی.سی. دی"(United Nations Convention to Combat Desertification) جمع مساحت زمین های لُم یزرع(یا به کویر مبدل شده) در جهان بویژه در آفریقا ۳۵ میلیون کیلومتر مربع می باشد که ۳.۵ برابر مساحت کل اروپا است.
طبق این آمار سالانه ۱۲ میلیون هکتار زمین های حاصلخیز به لم یزرع تبدیل می شود. یعنی در هر دقیقه ۲۳ هکتار!
لازم به یادآوری است که قریب به یک میلیارد انسان در این مناطق کویری زندگی می کنند.
علت را باید در کجا جستجو کرد؟
در بسیاری از مناطق کرۀ زمین که از نظر اقلیمی زمستان معتدل و تابستان گرم می باشد، محصولات کشاورزی سریعتر به عمل می آیند. لذا این مناطق برای سرمایه داران دارای جذابیت خاصی می باشد. اما از آنجا که دراین مناطق بارش کم است، سعی می شود که ازطریق چاههای نیمه عمیق و عمیق آب لازم را تأمین کنند. مرجع:Wasserraub.de)).
در نتیجه کنسرنهای کشاورزی که محصولات کشاورزی اعم از غذایی و صنعتی در این مناطق کشت می کنند نیاز فراوان به آبهای سطحی و عمیق دارند. در نتیجه بسیاری از کشاورزان این مناطق در اثر کم آبی و یا بی آبی قادر به کشت و یا حتی استفاده از آب جهت آشامیدن نیستند. برای نمونه اهالی "فانایه "(Fanaye) واقع در سنگال برای بازیافت مراتع و مزارع خود علیه شرکت "زن هویل"(Senhuile) به مبارزه برخاسته اند.
این زمین ها از طرف دولت سنگال به شرکت "زنتانول(Senthanol)" که با سرمایه گذاری مالی "تام پییری"(Tom Pieri) جهت تأسیس شرکتی تحت نام "زن هویل" وارد عمل شده بود، فروخته شد.
اکنون این شرکت با کشت تک محصولی( (Monokulturتخم آفتاب گردان مشغول تولید "اِتانول" می باشد. دولت سنگال عملاً این زمین ها را، که مردم این کشور سنتاً حق استفاده از آن، جهت امرار معاش داشته اند، ربوده و در اختیار سرمایه داران "مدافع حقوق بشر" گذارده است. و امروز مردم سنگال برای احقاق حقوق خود بپا خاسته و مبارزه ای شدیدی را آغاز نموده اند. زیرا روز بروز بر دامنه دشت های لم یزرع، در اثر سوء مدیریت و سوء استفاده از آب و زمین های زراعی و مراتع افزوده می گردد. غصب زمین های مزروعی تنها یکی از جنبه های سلطۀ سرمایه به سرزمین و آب می باشد.
برای نمونه شرکت "مونسانتو" رسما اعلام کرده است که مایل به همکاری با انحصارات مالی(IFC) می باشد تا در حوزۀ آب آشامیدنی "یک بحران جهانی را به یک فرصت خوب کسب و کار" مبدل سازد!!. "توسعه پایدار مبتنی بر منطق کسب"، شعار دیگری است که کمپانی "مونسانتو" در رابطه با سلطه بر آب آشامیدنی بکار برده است. این شرکت در یکی از گزارش های خود آورده است مثلا تا سال ۲۰۲۵ عرضۀ آب در هند به ۷۰۰ کیلومتر مکعب در سال خواهد رسید.
از سوی دیگر بانک جهانی اولین گام ها را در سال ۱۹۹۲ در مورد خصوصی سازی آب برداشت. این بانک در راستای سیاست راهبردی نئولیبرالی خود، فرمان خصوصی سازی منابع زیرزمینی، کارخانجات، خدمات و نیز آب آشامیدنی را صادر نموده است.
دولتها به بهانه های گوناگون از جمله آلودگی آب آشامیدنی که بعضاً ساختگی و یا عمدی است، منابع آب را به شرکتهای خصوصی که در ارتباط تنگاتنگ با بانک ها و سرمایه های انحصاری بزرگ قرار دارند واگذاری می کنند. آنها نیز پس از سوار شدن بر خر مُراد با تعیین قیمت جدید، از یک سو کشور و مردم آنها را می چاپند و از جانب دیگر با پنچه افکندن بر آب به مثابه شاهرگ حیاتی مردم از آن جهت تحکیم سلطۀ خود استفادۀ ابزاری می کنند.
در این میان وظیفۀ سازمان تجارت جهانی که تحت فرمان بانک جهانی عمل می کند، برداشتن موانع قانونی که در کشور مورد تاخت و تاز وجود دارند از جلوی پای شرکت های خصوصی می باشد، تا راه را برای چپاول هموار سازد.
بانک جهانی چالش آب آشامیدنی در جهان را یک فرصت بسیار مناسب جهت سرمایه گذاری وانمود کرده است. این بانک درآمد حاصل از این منبع را ۸۰۰ میلیارد دلار بر آورد کرده است. این بانک از همان سال ۱۹۹۲ با طرح برنامه ای تحت عنوان "مدیریت آب" با وقاحت بیان داشت که حتی فقیرترین اقشار باید جهت دریافت آب آشامیدنی پول بپردازند.
در کشور آمریکا در سال۱۰۰میلیارد دلار آب آشامیدنی به فروش می رسد.
تنها شرکت(US FilterCorporation) در آمد سالانه خود را ۱۲ میلیارد دلار تخمین می زند.
از سوی دیگر بانک جهانی با سرمایه گذاری مشترک با شرکت جنرال الکتریک، نقشه خصوصی سازی آب و برق در جهان را در سر می پروراند.
در کشورهای بلغارستان، آلمان، پاناما، و در شهر ریودو ژانیرو انحصار آب در دست شرکت "اِنرون"( Enron) قرار دارد. فروش این شرکت در این بخش ۴۰۰ میلیارد دلار می باشد. اِنــرون در نظر دارد که با سرمایه گذاری ها ی جدید این رقم را به ۶۰۰ میلیارد دلار برساند.
شرکتهای کوکاکولا، پپسی و نیز تنها به فروش نوشابه های "زرد" و "سیاه" بسنده نمی کنند، بلکه ده ها میلیون بطری آب نیز در جهان به فروش می رسانند.
آنها علناً اعلام نموده اند که به علت محدود بودن منابع آب آشامیدنی، با حرکت از شعار "توسعه پایدار" قرن ۲۱ را به قرنی پر درآمد مبدل سازند.
شرکت "نستله" که یکی از بزرگترین تولید کنندگان مواد خوراکی در جهان محسوب می شود، تنها در سال ۲۰۱۳، 2/92 میلیارد فرانک سوئیس فروش داشته است که درمجموع ۱۰ میلیارد سود خالص نصیب این شرکت ساخته است.
گرچه حجم فروش آب آشامیدنی این شرکت از ۷ درصد کل فروشش تجاوز نمی کند، ولی علیرغم این با فروش 5/6 میلیارد(فرانک سوئیس) آب در سال، یکی از بزرگترین فروشندگان آب آشامیدنی در جهان به شمار می آید. آب آشامیدنی این شرکت در ۱۹۴ کشور جهان عرضه می شود. این کنسرن در مجموع ۴۴۷ موسسۀ تولیدی در سرتاسر جهان دایر کرده است و روز بروز بر دامنه سلطه خویش در فروش مواد خوراکی و آشامیدنی بویژه آب می افزاید.
مادام که در جهان درب بر این پاشنه می گردد نه تنها چاره ای اساسی برای جبران کمبود آب یافت نخواهد شد، بلکه برعکس، جهانیان روز بروز بیشتر با بحران کم آبی و بی آبی مواجه خواهند بود که دیر یا زود به "جنگ آب" نیز منجر خواهد شد.
ایجاد هرگونه سلطه استعماری، علی الاصول به پیش فرض ها و داده هایی هرچند ساختگی نیاز دارد.
امپریالیستها چه در عرصه نظامی، چه اقتصادی، چه سیاسی و فرهنگی پیوسته به دنبال مستمسکی می گردند تا سلطه خود را توجیه کنند.
این بهانه جویی ها را ما در مورد جنگها و تجاوزات امپریالیستی، بویژه در دو دهه اخیر، شاهد بوده ایم.
۱۱ سپتامبر لازم بود تا به افغانستان لشکرکشی کنند، "تسلیحات کشتار جمعی" عراق، دروغی اختراعی بود، جهت توجیه تجاوز به آن کشور. وجود حکومتهای مستبد لیبی و سوریه نیز بهانۀ تجاوز به این دو کشور را به دست آنها داد و ...
انحصارات امپریالیستی در عرصه های گوناگون از جمله غلات، مواد غذایی و امروز آب نیز به همین سبک عمل می کنند.
سوراخ شدن لایه اُزون، وجود گازهای گُلخانه ای در اثر بالا رفتن حرارت متوسط زمین، ازدیاد جمعیت، آلودگی آب و ... بهانه هایی می باشند که ورود آنها به عرصۀ انحصاری نمودن آب را توجیه می کنند. همانگونه که امپریالیستها برای سلطه بر مواد انرژی زا و سایر مواد خام تا سرحد جنگ پیش رفته و می روند، بدون تردید در مورد آب نیز چنین عمل خواهند کرد.
باید در انتظار جنگهای خونین آینده برای سلطه بر آب و منابع آبی بود.
مسئله آب فقط این نیست که از یک ثروت عمومی با سیاست لیبرالی به ثروت خصوصی سرمایه داران بدل می شود، این کمبود منشاء جنگ و زورگوئی در روابط میان کشورهاست. دولت ترکیه از این ابزار با سد سازیهای گزینشی و سیاسی دولتهای سوریه، عراق و ایران را تحت فشار می گذارد. افغانستان با سد هیرمند با امضای محمد رضا شاه خائن مناطق شرق ایران و دریاچه های شرق ایران را به خشک شدن محکوم کرده و به مهاجرت صدها هزار مردم زابل منجر شده است. اریتره و سودان با سد سازی، رودخانه نیل را به بی آبی تهدید می کنند که فاجعه می آفریند. این قصه سر دراز دارد.
تنها در نیم قرن گذشته ۳۷ مورد درگیری خشونت آمیز میان کشورها برسر مسئله آب وجود داشته است، که ۳۰ مورد آن به خاورمیانه ربط پیدا می کند.
همین اواخر مسئولان دولتی اردن که با کمبود شدید آب مواجه اند، اعلام کرده اند که جنگ آب می تواند خونبار تر از بهار عربی باشد.
کاهش بی سابقه آب در دجله و فرات، در ایران، ترکیه ، عراق و ... روز بروز مردم را بیشتر در مضیقه آب فرو خواهد برد. بیم آن می رود که جنگهای جدیدی بر سر آب شعله ور شود. جنگ برای رفع تشنگی انسانها و تولید آذوقه با ناسیونالیسم رنگ خواهد خورد و نفرت ملی میان ملتها تقویت می شود. این مشکل را نه با قانون و حقوق بین الملل، بلکه با استقرار سوسیالیسم و دوستی میان ملتها و زحمتکشان تحت رهبری پرولتاریا و با استقرار دیکتاتوری طبقاتی پرولتری می توان حل کرد. راه دیگری بر آن متصور نیست. در یک دنیائی که متعلق به همه بشریت باشد آب کره زمین را می توان عادلانه و با برنامه ریزی توزیع کرد و از جنگ ضد بشری جلوگرفت.
اگر تا امروز آب برای مهار و خاموش کردن شعله های آتش بکار می رفت، زین پس در دنیای طبقاتی و سرمایه داری آب آتش بیار جنگهای آتی به شمار خواهد آمد.
بر گرفته از توفان شـماره 186 شهریور ماه 1394ـ سپتامبرسال 2015
ارگان مرکزی حزب کار ایران(توفان)
www.toufan.org
نشانی پست الکترونیکی(ایمیل)
toufan@toufan.org
لینک چند وبلاگ حزبی
وبلاگ توفان قاسمی
http://rahetoufan67.blogspot.se/
وبلاگ ظفرسرخ
http://kanonezi.blogspot.se/
وبلاگ کارگر آگاه
http://www.kargareagah.blogspot.se/
سایت کتابخانه اینترنتی توفان
http://toufan.org/ketabkane.htm
سایت آرشیو نشریات توفان
http://toufan.org/nashrie_tofan%20archive.htm
توفان در توییتر
https://twitter.com/toufanhezbkar
توفان در فیسبوک
https://www.facebook.com/toufan.hezbekar
توفان درفیسبوک به زبان انگلیسی
https://www.facebook.com/pli.toufan?fref=ts
