گرانی مرغ و رونق کباب گنجشک

"اگر این روزها سری به بازار اهواز و البته برخی شهرهای دیگر استان بزنید، می بیند که دست فروشانی حضور دارند که گنجشکﮬﺎﻯ سلاخی شده را به سیخ کشیدهﺍند و در سینیﮬﺎئی در معرض فروش مردم قرار می دهند. این در حالی است که برخی از مردم از دیدن چنین صحنهﮬﺎئی شگفت زده و ناراحت می شوند و برخی دیگر با پرداخت پول آنها را تبدیل به لقمهﮬﺎﻯ خوشمزه می کنند.

برخی آنها را کباب می کنند؛ برخی به عنوان گوشت در خورش استفاده می کنند و برخی هم آنها را سرخ می کنند؛ ولی همهﻯ اینﮬﺎ باعث شده تا ادامهﻯ نسل گنجشکﮬﺎ که بی آزارترین پرندهﮬﺎﻯ دور و بر ما هستند، با خطرات جدی مواجه شود.

جالب این که به علت جثهﻯ کوچک گنجشکﮬﺎ، تهیهﻯ غذائی از آنها باعث نابودی شمار فراوانی از این پرنده می شود. برای نمونه، برای یک وعده غذای معمولی یک فرد که البته پرخور هم نباشد، دستِکم ۲۰ گنجشک باید شکار و کشته شوند که می توان نتیجه گرفت برای یک وعدهﻯ غدائی یک خانوادهﻯ پنج نفری ۱۰۰ گنجشک باید شکار شوند.

 

خوردن گنجشکﮬﺎ که روز به روز طرفداران فراوانی پیدا می کند، ادامهﻯ زندگی این پرنده را تهدید می کند؛ زیرا هم فروشندگان آن در حال افزایش هستند و هم شمار شکار آن. حتی کار به جائی رسیده که برخی از فروشندگان، شرمندهﻯ مشتریان خود در بعدازظهرها می شوند زیرا گنجشکی برای فروش به آنها ندارند.

در گذشته مردم لانه کردن گنجشک در خانهﺍﻯ را نشانهﻯ ورود خوشبختی و خیر و برکت به آن خانه می دانستند؛ ولی حالا چه تغییری در زندگی آدمﮬﺎ پیش آماده که این پرندهﻯ کوچک خوشبختی نیز ...

خانمی که در بازار نادری اهواز روزانه شمار فراوانی گنجشک می فروشد در حالی که با مهارت و سرعت خاصی پرهای گنجشکﮬﺎ را از بدن آنها جدا می کند و به سیخ می کشید در این خصوص می گوید:

"مردم روز به روز استقبال فراوان تری از این گنجشکﮬﺎ می کنند و من در روز بیش از هزارتا از آنها را می فروشم." وی در خصوص این که معمولاً مشتریانش از چه قشری هستند، می گوید:

"فرقی نمی کند؛ این پرندهﮬﺎ طرفداران زیادی دارند. از مردم بالای شهر مشتری دارم. از مردم پائین شهر که با چانه زنی خود امان ما را بریدهﺍند نیز مشتری دارم. جدیداً بالا شهریﮬﺎ برای کلاس، گذاشتن این پرندهﮬﺎ را می خرند و جلوی میهمان خود می گذارند.

شیوهﻯ فروش گنجشک در اهواز

 

این فروشنده در خصوص این که این گنجشکﮬﺎ در کدام مناطق صید و شکار می شوند، نیز می گوید: شهرستان دزفول بیشترین حجم شکار گنجشک را به خود اختصاص داده و معمولاً بیشتر آنها از این شهر آورده می شوند؛ ولی در اغلب شهرهای استان خوزستان همانند شوشتر و حمیدیه شکار گنجشک نیزصورت می گیرد.

این پرندهﮬﺎ معمولاً به وسیلهﻯ یک توری بزرگ که روی آن گندم یا سایر مواد خوردنی می گذارند و با کشیدن ناگهانی آن، صید می شوند تا غدای مردمی شوند که برای کلاس گذاشتن این پرنده را در سفرهﻯ غذائی خود می گذارند.

یکی از فروشندهﮬﺎﻯ دیگر اهواز نیز در این خصوص می گوید:

"از وقتی مرغ گران شده فروش گنجشک بالاتر رفته، به گونهﺍﻯ که عرصهﻯ گنجشک جوابگوی تقاضای بی شمار و رو به افزایش مردم نیست.ً

وی همچنین می گوید:

"کار من چون شامل یک سینی و یک گونی (کیسهﻯ مخصوص آرد) است، مزاحمت چندانی برای کسی ایجاد نمی کند و معمولاً از جائی به ما برای عدم کار کردن تذکر ندادهﺍند، ضمن این که اگر هم روزی قرار است مانع کار ما شوند به راحتی جابه جا می شویم؛ ولی ما مشتری داریم و حتی به صورت تلفنی هم سفارش می گیریم!"

اما شکار بی رویهﻯ گنجشک باعث خطرات فراوانی برای این پرندهﮬﺎ شده، به گونهﺍﻯ یک کارشناس حیات وحش در این خصوص عنوان می کند:

"شکار بی رویهﻯ گنجشک در شهرستان دزفول عامل تغییر جثهﻯ این پرنده شده است.»

مونا قدسی می گوید:

"طبق مطالعات انجام گرفته در ارتباط با زیست سنجی گنجشک معمولی در شهرستان دزفول در استان خوزستان، اختلاف معنی داری در برخی از متغیرهای کمی مربوط به بیومتری این گونه، از جمله طول بدن و وزن بدن، در مقایسه با مناطق دیگر مشاهده شده است که این می تواند به دلیل مصرف غذائی بیش از حد گنجشک در جوامع انسانی شهرستان دزفول باشد."

وی تصریح می کند:

"پرندگانی نظیر گنجشک به دلیل قدرت سازگاری زیاد، دامنهﻯ بردباری وسیع و تنوع رژیم غذائی، دارای پراکنش وسیعی هستند و در مناطق مسکونی، زمینﮬﺎﻯ زراعتی، باغﮬﺎ و عموماً در جوار محل زندگی انسانﮬﺎ به سر می برند."

قدسی می گوید:

"شهرستان دزفول با داشتن آب و هوا و پوشش گیاهی مناسب، شرایط مناسبی برای رشد کافی این پرنده را دارد بنابراین تنها موردی که می تواند کاهش جثهﻯ این پرنده را در پی داشته باشد، شکار بیش از حد است.شکار این پرنده در دزفول توسط صیادان و مردم محلی به حدی زیاد است که پرندگان صید شده به شهرستان های مجاور نیز توزیع می شود."

این کارشناس حیات وحش تصریح می کند:

"نتایج تحقیقات حاکی از آن است که شکار و فشار صیادی بی رویه در دزفول منجر به کاهش جثه گونهﻯ گنجشک شده و ادامهﻯ این روند در طولانی مدت، بدون مدیریت صحیح منجر به کاهش جمعیت این پرنده خواهد شد؛ در نتیجه بایستی برنامه ریزی اصولی و مدیریت صحیح در ارتباط با شکار این پرنده در دزفول انجام پذیرد."

گنجشکﮬﺎ پرندگانی هستند کوچک با منقار کلفت و مخروطی و پاهای نسبتاً کوتاه که اغلب پر و بال رنگارنگ ندارند. بیشتر به صورت اجتماعی به سر می برند و به طور دسته جمعی زاد و ولد می ‌کنند و پروازی نیرومند ندارند.

گنجشک معمولی به طول ۱۴ تا ۱۵ سانتیمتر است. گنجشک نر تارک خاکستری پررنگ پس گردن بلوطی، گلوی سیاه، گونه و سطح شکمی سفید مایل به خاکستری است. در پرواز خط بالی کوتاه و نسبتاً واضح و دمگاه خاکستری دارد. پرندهﻯ ماده و نا بالغ فاقد سیاهی گلو در سطح پشتی قهوهﺍﻯ تیره و در سطح شکمی سفید چرک است.

زیستگاه گنجشکﮬﺎ مناطق مسکونی، کشاورزی است و به ندرت دور از محل آدمی زندگی می کنند. در سوراخﮬﺎ و پرچینﮬﺎ، روی شاخهﮬﺎﻯ درخت و در مناطق مختلف لانه می سازند. گنجشک امروزه تقریباً در همه جای دنیا یافت می‌ شود.بیشتر گنجشکﮬﺎ آوازی دلفریب و موزیکال دارند. اغلب گنجشکان لانهﻯ خود را در بوته زارها و علفزارها می سازند، اما نوعی گنجشک لانهﺍش را در جاهای بلندتری نسبت به گنجشکان دیگر می ‌سازد. گاهی لانه را برفراز درختان همیشه سبز تا هشت متر ارتفاع می سازد. لانهﻯ آنها از خار و خاشاک و الیاف گیاهی، و گاهی از شاخه‌های کوچک درختان است.

موسم تخم گذاری گنجشکﮬﺎ معمولاً از نیمهﻯ فصل بهار آغاز می شود و تا اواخر پائیز ادامه دارد. گنجشک ماده از چهار تا شش تخم سفید رنگ با علائم سرخ ــ قهوه‌ای می گذارد. گنجشکﮬﺎئی که در نواحی معتدل به سر می برند، گاه با فرا رسیدن پائیز و زمستان به سوی نواحی گرم مهاجرت می کنند.

به هر حال در حالی که حیات وحش روز به روز در حال دور شدن از زندگی ماشینی آدمﮬﺎ است تنها گنجشکﮬﺎ به دلیل قدرت بالای آنها در کنار آمدن با شرایط محیطی هستند که با جست و گزیر و آوازشان برخی اوقات روحی تازه به کالبد زندگی خشک آدمﮬﺎ می دمند ولی تداوم شکار بی رویهﻯ آنها برای لذت چند لحظهﺍﻯ شکستن استخوان های ظرفیت این پرندهﻯ کوچک خوشبختی، شاید به زودی دیدن پرواز گنجشکﮬﺎ در خیابان و کوچه را نیز به حسرت تبدیل کند.»

 

برگرفته از "مهر" ۶ مرداد ماه ۱۳۹۱